موسیقی فارس_سهنداینانلو: هوشنگ جاوید پژوهشگر مطرح موسیقی نواحی ایران در گفتگویی که با خبرنگار اختصاصی “موسیقی فارس” داشت وضعیت اساتید موسیقی نواحی ایران را بسیار نگران کننده توصیف کرد و از مسئولین استانی خواست به شرایط هنرمندان پیشکسوت بومی هر چه سریعتر رسیدگی کنند تا این هنرمندان بتوانند دوران بحران کرونا را با سختی کمتری سپری کنند. وی همچنین در ارتباط با پدیده “کنسرت آنلاین” نیز نگرانی هایی داشت که در ادامه میخوانید؛
- نظر شما در ارتباط با کنسرت آنلاین چیست؟
باید این را در نظر داشت که دوران خاصی را سپری میکنیم و باید اذهان عمومی نیز از یک آرامش نسبی برخوردار باشد. از این دید اگر به پدیده “کنسرت آنلاین” بنگریم ایده جالبی به نظر می آید و دولت نیز از این طریق می تواند به بخشی از هنرمندان نیز کمک کند ولی اگر دقیق تر به این پدیده نگاه کنیم ممکن است موجب اتفاقات خطرناکی هم باشد. چرا که هدف هنر در کل جهان “در کنار هم بودن” و ایجاد “هم اندیشی” بین انسانها است، هنرمند باید رابطه ملموسی را با مخاطبش داشته باشد و این امر در اجرای صحنه ای میسّر می شود ولی متاسفانه در این شرایط چنین امری ممکن نیست. در عوض می بینیم در فضای مجازی هر کسی به صورت لایو برنامه اجرا می کند و بی نهایت فالشی دارد و متاسفانه عدم هماهنگی بین نوازنده ها نیز بسیار مشهود است. در نتیجه آن حس و حالی که باید بین مخاطب و هنرمند جریان داشته باشد نیز پدید نمی آید و اثری که عرضه می شود چندان دلنشین نیست. - به نظر شما اگر این پدیده ماندگار شود چه عواقبی برای هنر خواهد داشت؟
ببینید ممکن است در یک دوره کوتاهی از سر اجبار و یا حتی برای ایجاد تنوع کارگشا باشد اما در طولانی مدت قطعا آثار خطرناکی خواهد داشت و کیفیت محصولات هنری را از همین سطح نازلی که هست هم پایین تر می برد. طبیعتاً چنین اتفاقی (افت سطح کیفی آثار) جریان ذهن شنیداری مخاطب را از اساس تغییر می دهد، به نحوی که ممکن است شنونده آثار موسیقایی به شنیدن اثر درجه سه و چهار هم رضایت دهد. از همین رو من معتقدم ماندگاری پدیدههایی چون “کنسرت آنلاین” نه تنها باعث اعتلای جایگاه هنر در جامعه نمی شود بلکه موجب زوال سطح کیفی آثار هنری نیز خواهد شد. - آیا از دید شما این نوع کنسرتها به سمت تجاری شدن نمی روند؟ به نظر می رسد برخی حامیان مالی کنسرت های آنلاین از نام های معروف صرفا برای دیده شدن بیشتر استفاده میکنند.
من تا این لحظه چنین برداشتی نداشته ام و حس نمیکنم مثلا فلان خواننده معروف بخواهد از این راه پول کلانی به دست بیاورد. اتفاقا معتقدم از منظر اقتصادی اگر نگاه کنیم، چنین برنامه هایی می تواند کمک حال بسیاری از نوازندگان و سایر عوامل (که در جامعه معروف هم نیستند) باشد. ولی اگر احساس کنم که تهیه کننده ای از این مساله سوءاستفاده می کند و یا درآمد کلانی نصیبش شده قطعا اولین نفری خواهم بود که اعتراضش را بیان می کند چرا که هنر موسیقی پیشینه ای ده هزار ساله در کشورمان دارد و اصلا شوخی بردار نیست. هر چند که امروزه میبینیم هنر در ایران بازیچه دست کودکان هم شده به همین جهت ما همیشه اعتراضمان را بیان میکنیم اما متاسفانه نه برنامه ریزی صحیحی وجود دارد و نه عملکرد اجرایی دقیق و حساب شده ای می بینیم، این امر می تواند به تجاری سازی هنر موسیقی در آینده نیز ختم شود ولی من فعلا چنین مشکلی را حس نمیکنم. - شما به جهت تخصصی که در امر پژوهش موسیقی نواحی دارید با اساتید این حوزه همواره در ارتباط هستید، شرایط زندگی این عزیزان در دوران بحران کرونا چگونه است؟
در بدترین شرایط ممکن به سر می برند! بسیاری از پیشکسوتان موسیقی نواحی ایران هیچ شغل دومی ندارند و تنها منبع درآمدشان ساز و آواز است که به دلیل شیوع ویروس کرونا تمامی اجراها، محافل، عروسی ها، سوگها و… تعطیل هستند که موجب شده این بزرگواران بدترین شرایط ممکن را تجربه کنند. بدترین شرایط مخصوص هنرمندان نواحی است، فرقی هم بینشان نیست چه پیشکسوتان موسیقی مذهبی و چه موسیقی عامی، همگی روزهای بسیار سختی را سپری می کنند. حتی برخی از اساتید که در دانشگاه نیز تدریس می کنند الان خانه نشین هستند و کلاس ها از طریق فضای مجازی برگزار می شود و در این فضا هم کسی پولی پرداخت نمی کند ولی غالب پیشکسوتان موسیقی نواحی فقط از راه اجرا کسب درآمد می کردند و حالا روزگار بسیار سختی را میگذرانند. البته جوانترها عموما شغل دوم نیز دارند ولی اساتیدی که سن بالاتری دارند شدیدا در مضیقه هستند. برای مثال سهراب محمدی(شمال خراسان)، غلامحسین غفاری(تربت جام)، عزیزالله احمدی و بسیاری دیگر از نوازندگان هم عملا خانه نشین شده و شرایط بسیار سختی دارند. برای مثال نوازندگان در کوی و برزن استان هایی مانند کردستان و سیستان و بلوچستان در جمع هایی که “پاتوق” نامیده می شود گرد هم می آیند و مردم برای محافل خصوصی یا عمومی به این پاتوق ها مراجعه می کنند اما از روزی که کرونا به شکل اپیدمی درآمده تمام این پاتوقها برچیده شده و طبیعتا نوازندگان هم بیکار و خانه نشین هستند. یا مثلا در مهاباد پاتوق چاووشها (خوانندگان و نوازندگان محلی) همیشه پر رونق بوده اما حالا اگر در پاتوق ها جمع شوند هم کسی به آنها مراجعه نخواهد کرد. این افراد در روزهای پیش از کرونا حداقل روزانه ۲۰۰ الی ۳۰۰هزار تومان درآمد داشتند ولی به ناگاه تمام مجاری معیشتیشان مسدود شده است. - اطلاعی دارید که آیا دولت اقدامی در جهت کمک به هنرمندان موسیقی نواحی صورت داده یا نه؟
اخیرا شنیدم که آقای وزیر ارشاد وعده هایی داده اند ولی هنوز خبر خاصی نشنیده ام و حقیقتا نگران اساتید هستم ولی متاسفانه کاری از دستم برنمیآید. البته این را هم اضافه کنم که نباید همیشه منتظر تهران باشیم تا کاری صورت بگیرد بلکه استاندارها، فرماندارها، بخشدارها، شهردارها و مسئولین ارشاد استانها می توانند هنرمندان بومی شناخته شده را تا حدودی که گذران زندگیشان کمی تسهیل شود مورد حمایت قرار دهند تا حداقل دو یا سه ماه بتوانند زندگی خود را بگذرانند.