موسیقی فارس-جمشید اکبری: دایرهی واژگان برای انسانهای بزرگ گسترده است. عبارت عامیانهی آدممعروف (Celebrity) سادهترین و جامعترین توصیف اینگونه انسانهاست. آنها معروف هستند و به طرز قابل توجهی در جامعه شناخته میشوند، اما اعتبار شناخت آنها یکسان نیست؛ برخی به خیر و شایستگی و برخی به شر و خباثت؛ بعضی به دوراندیشی و گشادهرویی و بعضی به تنگنظری و کوتهفکری؛ عدهای به راهگشایی و حسن تدبیر و عدهای به بیخردی و بیکفایتی شناخته میشوند.
این دستهبندی عمیقتر از این نیز پیش میرود. حتا آنهایی که به خوبی معروف و مشهوراند نیز کیفیت اشتهارشان یکسان نیست. بعضی فقط دوستداشتنیاند، برخی قهرماناند و عده کمی اسطوره میشوند.
اما همه این تعابیر ریشه در خِرد دارند و با محسابات عقلایی انسان سازگارند. اما عقل انسان در پارهای موارد سکوت میکند و به انزوا میرود؛ و آن، همان جاییست که دل سکاندار میشود. حکمرانی دل، حد تاریخ و جغرافیا نمیفهمد. گاه یک نفر که هیچگاه لوکیشناش برای سادهترین مردم جامعه روشن نیست، هم طول و هم عرض جغرافیای آنها میشود و مرز تاریخ را از چند سال میدرد و چیزی متعلق به همیشه میشود.
من حافظهی بسیار ضعیفی در خاطرسپاری روزهای تولد و مرگ دارم. اما این دور روز را چند سالی است که به فراموشی نسپردهام. ۳۰ شهریور ۱۳۸۸ و اول مهر ۱۳۱۹.
سی شهریور روز ننگینی است که پرویز مشکاتیان را در خود فرو بلعید. نابغهی بیمثال موسیقی ایران در آن روز تلخ، پس از چند سال انزوای موقت، برای همیشه از دنیا رفت تا یک چیزی از موسیقی ایران کم بشود. دو روز بعد از چند سال قبلش، یعنی اول مهر، روزی است که یک چیزی را به موسیقی ایران اضافه کرد: محمدرضا شجریان.
مثل نیداود نیستند که یک گوشه به نام داشت، مثل مشتاق علیشاه نیستند که سیم واخوان را به او بچسبانند، همایون هم نیستند که اسمش را وامدار ارادت پدر به موسیقی باشد. شجریان و مشکاتیان، زنده یا مرده، بزرگتر از یک گوشه و دستگاه، که روی تمام مقامها و تنالیتههای ساز و آواز ایرانی خانه دارند. مشکاتیان و شجریان اعتبارشان را وامدار موسیقی ایران نبودند و نیستند. برعکس، موسیقی ایران وامدار آنهاست؛ زیرا که من و امثال من بخش بزرگی از علاقه و ارادتشان به موسیقی ایران را مدیون مضرابهای مشکاتیان و تحریرهای شجریان هستند. من در نوجوانی از موسیقی هیچ نمیفهمیدم، ساز و آواز آنها را شنیدم و عاشق شدم:
گوشم به راه تا که خبر میدهد ز دوست
صاحبخبر بیامد و من بیخبر شدم
برای خیلی از مردم، همایون پسر شجریان است، ولی من و مثل منهایی هستند که همایون برایشان ترکیب مضرابهای پرویز مشکاتیان، زخمههای محمدرضا لطفی و آواز محمدرضا شجریان است در بیداد!
استاد، تولدت مبارک…
و این تولد چقدر غمگین است.
به همان اندازه که پیام تصویری تبریک سال نو گفتی، دل ما هم برای مشکاتیان و لطفی تنگ شده است. چه تولد اندوهناکیست وقتی تو در بستر بیماری هستی و دو دوست قدیمیات زیر خاک.
زیرکی را گفتم این احوال بین
خندید و گفت:
صعب روزی
بلعجبکاری
پریشان عالمی…
استاد نازنین
بغض اگر مجال دهد میگویمت که در دایره واژگان آدمهای بزرگ، شما فراتر از محبوب، دوستداشتنی، قهرمان و اسطوره هستید.
شما جواهرید