موسیقی فارس-محمدرضا ممتازواحد: راقمِ این سطور، آشنایی با آوای «شیرزاد غفاری» را وامدارِ «احمدرضا قدیریگزی» است. خاندان گرانقدرِ «قدیریگزی» معرفِ خاص و عامِ موسیقی ایرانی است. استاد فقید «حسین قدیریگزی» که سالها آثار و آوازش از رسانههای جمعی استان اصفهان پخش میشد و از خوشهچینانِ توشهی پُربارِ استاد بزرگ «جلال تاجاصفهانی» بود و همینک، «احمدرضا قدیریگزی» (برادرزادهی استاد حسین قدیریگزی) نیز ضمن نوازندگی ساز سهتار، از پرورش و آموزشِ هنرجویان نیز غفلت نورزیده و منزلش، مأمنِ اهالی ادب و هنر است و در طول هفته و ماه، چهبسیار از جلسات ادبی- هنری که در خانهاش برقرار و برگزار میگردد.
«علی قدیریگزی» (فرزند احمدرضا قدیریگزی) نیز از آتیهدارانِ آوازِ ایرانی است و علیرغم جوانیاش، توانسته نگاه مثبت بزرگان موسیقی ایران را بهخود جلب نماید و اگر فضای حاکم بر موسیقی ایرانی و رسانههای جمعی مجالی دهند! درخشش هر چه بیشتر علی قدیریگزی را نه تنها در استان اصفهان که در کل ایران، شاهد خواهیم بود؛ انشاالله.
و اما در خصوص فایل صوتی مرحمتی جناب احمدرضا قدیریگزی بهنگارنده، در توضیحات اثر مذکور مندرج گشته است: «گوشهای از تعزیهخوانی پیشکسوتِ آواز شهر گز جناب حاجشیرزاد غفاری، نِی استاد رحمان سلیمانی». با شنیدن این تعزیه، نکتهای که بیش از هر چیزی ذهنِ راقم این سطور را بهخود مشغول داشت، پیوندِ ظریف، هنرمندانه و استادانهی شیرزاد غفاری در خصوص آواز هنری با آواز تعزیه است که در خوانشِ آوازی وی در آن اثر نیز، مسموع و محسوس است.
علیرغمِ نقش موثرِ آیین تعزیه در تاریخِ پُرافتوخیزِ موسیقیِ این دیار که حقیقتاً حافظِ بسیاری از الحانِ زنجیرهی نغماتِ ایران بوده است ولی به هر صورت، آوازِ متداول در «تعزیه» نیز چون آوازِ مرسوم در «مرثیه»، حایز مولفههای خاصی است که هرچند بر پایهی اصالتها و سننِ حاکم بر موسیقی کلاسیک ایرانی است ولی وجاهتِ والایش، در حوزهی گستردهی «موسیقی مذهبی» است. اما در آن فایل صوتی، شیرزاد غفاری سرودهی مدنظرش را در فواصلِ دستگاه همایون با نوبت و ترتیبخوانی منظم و ضمن ادای تمامی آرایههای موردنظرش برپایهی زیباییشناسی ادبی- موسیقاییاش، اجرا داشته است.
با توجه بهاهمیتِ «اصفهانِ فرهنگی» که نهتنها در حوزه موسیقی رسمی و کلاسیک ایرانی بلکه در حوزهی وسیع سوگوارهها و موسیقی غنی مذهبی و بهویژه آیین تعزیه که شهرهایی چون برخوار، گز، خمینیشهر و…. همواره از مراجع و منابعِ تحقیق تعزیهپژوهان بوده و هست و چهبسیار از استادان کنونی موسیقی و آواز رسمی کانون آوازی اصفهان چونان استادان «سیدرضا طباطبایی»، «محمدتقی سعیدی» و غیره که برخاسته از پایگاه آیینِ غنیِ تعزیهاند؛ اما نکتهای که بایستی بیشتر بهآن توجه داشت، همانطور که سنتها و اصالتهای موسیقی رسمی ایران در طول سالیان اخیر دستخوش تحریف قرار گرفته، گسترهی وسیعِ موسیقی مذهبی و تعزیه نیز دچار این انحطاط گشته و آن چیزی که در نسلِ «فیاض» و فیاضها و اسلافِ وی بود با آنچیزی که اکنون در آواها و نواهای تعزیهها بهگوش میرسد، رسمِ دیگری است!
در اجرای باشُکوهِ شیرزاد غفاری – که البته تحلیل بنیادینِ آن بایستی توسط دانشمندان، مطلعان و صاحبنظرانِ رشتهی تعزیه و فنِ آواز ایرانی صورت پذیرد – ، اصالتِ روایتگرانهی ادبی- موسیقایی بهانضمام وجاهت، «حماسه»ای را رقم زده است که این بیتِ استاد فقید «حسین منزوی» را بیش از پیش هویدا میسازد: «حد تو رثا نیست، عزای تو حماسه است / ای کاسته شأن تو از این معرکهگیران». عزیزانِ علاقمند جهت شنیدن اثر کاملِ یاد شده به لینکِ مندرج در پینوشتِ نوشتار مراجعه فرمایند.۱
هنرمند پیشکسوتِ آواز و تعزیه «حاجشیرزاد غفاری» (متولد ۱۳۳۷) برخاسته از پایگاه غنی تعزیه است ولی بهغیر از تعزیهخوانی، از اجرای آواز نیز غفلت نورزیده و آواز کلاسیک ایرانی و ردیف موسیقی ملی را از محاضرِ بزرگان و استادانِ کانون موسیقی اصفهان فراگرفته است.
آنطور که منقول است، حاجشیرزاد غفاری چه در مجالس تعزیه و چه در سایر مراسم دیگر برای اجرای تعزیه و آوازش، تا بهحال وجهی دریافت نکرده است و مجموعهی معارفِ استخراجی وی از معرفت و حکمت هنری و آیینی، نامش را برای همیشه در تاریخ موسیقی ایران جاودان خواهد ساخت.
این تعزیه را در موسیقی فارس بشنوید: