موسیقی فارس-پریسا حسین پور: واروژ هاخباندیان ملقب به واروژان؛ آهنگساز و تنظیم کننده افسانه ای موسیقی ایران، متولد ۱۳ آذر ماه ۱۳۱۵ از خانواده ای ارمنی در شهر قزوین بود.
وی را به جرئت می توان از پیشگامان در تحول موسیقی پاپ ایران دانست.دانش بالای موسیقیایی او در دوره ای که علم تنظیم آهنگ ها هنوز در ایران گام های ابتدایی اش را برمی داشت و برای بسیاری ناشناخته بود، تنظیم های و آهنگ های ساخته شده توسط وی از همان ابتدا او را از دیگر همکارانش متمایز می کرد و به همین جهت می توان به او لقب «نیمای ترانه ایران» را داد.
واروژان به سبب فوت والدینش به مدرسه شبانه روزی ایتالیایی ها به نام «اندیشه» سپرده شد.در همان دوران بود که خواندن سرود های مذهبی و دعا همراه با پیانو در شکل گیری علاقه اش به موسیقی نقش به سزایی را ایفا کرد.پس از آن، اون وارد هنرستان عالی موسیقی تهران شد.اما گفته می شود تحصیلات خود در هنرستان را نیمه کاره رها کرد و برای اتمام تحصیلات و سپری کردن دوره آرنژمان (تنظیم) موسیقی راهی آمریکا شد.اما اینکه او در آمریکا هم تحصیلات خود را به اتمام رسانده است یا نه اطلاعاتی در دست نیست.
پس از بازگشت به ایران، مدتی را در شهر مسجد سلیمان گذراند و به گفته ارامنه قدیمی این شهر در مدرسه «مهرداد» مسجد سلیمان، علاوه بر کار سرود و تدریس موسیقی در مهمانسرای همین مدرسه زندگی می کرده است.
واروژان سال در ۱۳۴۶ به تهران بازگشت و شروع به کار با ارکسترهای مختلف کرد.ارکستر هنرهای ویژه، ارکستر هنر برای مردم، ارکستر جاز، ارکستر پاپ، ارکستر جوانان و همکاری با خوانندگان به نام آن روزگار.
در سال ۱۳۴۸ و به پیشنهاد منوچهر سخایی؛ تهیه کننده برنامه تلویزیونی «زنگوله ها»، به عنوان تنظیم کننده وارد این برنامه شد و فصل جدیدی در کار هنری او آغاز شد.در فروردین همان سال، نخستین آهنگ اختصاصی او به نام «بدرود» (یا نفرین بر غم) با شعری از ایرج جنتی عطایی منتشر شد.اما واروژان به سبب علاقه فراوانی که به کار تنظیم داشت، آهنگسازی را کنار گذاشت و یه تنظیم ملودی های دیگر آهنگسازان مشغول شد.
اما نخستین کار رسمی او در فیلم های سینمایی، ساخت موسیقی متن فیلم حسن کچل؛ ساخته زنده یاد علی حاتمی در سال ۱۳۴۸ است که در این پروژه او با هنرمندان به نامی چون بابک افشار و پرویز اتابکی همکاری کرده است.
در سال ۱۳۴۹ تنظیم قطعه معروف «قصه دو ماهی»؛ ساخته بابک افشار را انجام داد و یکی از ماندگارترین آثار موسیقایی را خلق کرد.او در همین سال موسیقی متن فیلم سینمایی «رشید» ساخته «پرویز نوری» را هم ساخت تا نخستین تجربه موسیقی متن را به شکل انفرادی در یک فیلم سینمایی تجربه کند.
در ادامه، در سال ۱۳۵۰ ترانه «دهکده کوچک من» با تنظیم و آهنگسازی او شعری از شهیار قنبری و یا صدای ضیاالله عروجی هروی، موفق به دریافت دیپلم افتخار از فستیوال موسیقی المپیاد یونان به عنوان هفت آهنگ برتر این جشنواره شد.این نخستین موفقیت جشنواره ای برای واروژان محسوب می شد.
نام واروژان در مجموع در ۱۹ اثر سینمایی به عنوان سازنده موسیقی متن دیده می شود.واروژان در سال ۱۳۵۱، برای ساخت موسیقی متن فیلم «صبح روز چهارم»؛ ساخته کامران شیردل موفق یه دریافت جایزه معتبر سپاس شد.اما در شب اهدای جوایز در مراسمی که در هتل شرایتون (هتل همای فعلی) برگزار می شد حضور نداشت.البته خود واروژ در مصاحبه ای که در خرداد ماه سال ۱۳۵۳ با مجله فیلم هنر داشته می گوید که کارت دعوت به دستم نرسیده بود و در ادامه اضافه می کند تصور نمی کرده این جایزه را از آن خود کند و فکر می کرده تندیس سپاس به لوریس چکناواریان برسد و زمانی خبر برنده شدن این جایزه به دستش می رسد ماتش برده و تا مدتی در سکوت و خلسه بوده.اما زمانی دیگران هم آمدند و خبر بیشتر تایید شده باورش شده.به هرحال در غیابش محمدتقی شکرایی به عنوان تهیه کننده فیلم جایزه او را از هیئت داوران جشنواره دریافت می کند.
واروژان با هنرمندان نام آشنای آن سال ها مانند شهیار قنبری، ایرج جنتی عطایی، حسن شماعی زاده، پرویز اتابکی، علی کامرانی، بابک افشار، زویا زاکاریان، اردلان سرفراز، بابک بیات و خوانندگان مشهور آن زمان همکاری های موفق و ماندگاری را در کارنامه هنری خود و تاریخ موسیقی پاپ ایران ثبت کرده است.
ترانه هایی ماندگاری چون جاده، دو پنجره،غریب آشنا، من و گنجشکای خونه، کویر، دستای تو و مرداب که همگی سروده های اردلان سرفراز هستند و با همکاری حسن شماعی زاده و در فاصله سال های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۲ خلق شدند.
قطعه ماندگار «بوی خوب گندم» که آمیخته با حالتی اعتراضی است با ترانه ای از شهیار قنبری که برای فیلم زیر پوست شب ساخته و در سال ۱۳۵۲ منتشر شد.
ترانه «هفته خاکستری» که با صدای زنده یاد فرهاد منتشر شد و دو قطعه سحر آمیز دریایی و شب شیشه ای با سروده هایی از ایرج جنتی عطایی که برای موسیقی فیلم «ممل آمریکایی» ساخته شدند و این فیلم در نوروز ۱۳۵۳ اکران شد.
قطعه ماندگار «حرف» با شعری از شهیار قنبری که در مرداد ماه ۱۳۵۳ ضبط و در مهر ماه همان سال پخش شد.
واروژات در ادامه سال ۱۳۵۳ قطعه «پوست شیر» را با ترانه ای از ایرج جنتی عطایی برای موسیقی فیلم «ذبیح» به کارگردانی محمد متوسلانی ساخت که در همان سال ضبط و منتشر شد.
واروژان در سال ۱۳۵۴ موسیقی متن سریال «سلطان صاحبقران» ساخته علی حاتمی را با به کارگیری ارکستراسیون بر مبنای سازهای کلاسیک ایرانی ساخت.
در ادامه این سال، با ترانه هایی از ایرج جنتی عطایی، قطعه نوستالژیک همسفر و قطعه وقتشه را، که سرشار از حال و هوای اعتراضی است برای فیلم سینمایی «همسفر» به کارگردانی مسعود اسداللهی ساخت.
واروژان به موازات این سال پرکار، برای موسیقی فیلم سینمایی «شب غریبان» ساخته فرزان دلجو، بار دیگر با ترانه هایی از ایرج جنتی عطایی دو قطعه خوابم یا بیدارم و باور کن را خلق کرد.
در سال ۱۳۵۵ ضمن همکاری با کانون پرورش فکری کودکان به تنظیم ۱۰ قطعه موسیقی فولکلور ایرانی با صدای پری زنگنه، در آلبومی به نام «آرزوهای محلی» پرداخت.
در ادامه سال ۱۳۵۵، واروژان در همکاری موفق دیگری با ایرج جنتی عطایی، دو قطعه ماندگار ماه پیشونی و پل را برای فیلم سینمایی «ماه عسل» به کارگردانی فریدون گله ساخت.
فیلم «نازنین» ساخته علیرضا داوود نژاد، و دو قطعه جدید.گهواره و فصل تازه،این بار با ترانه ای از زویا زاکاریان، از دیگر آثار او در سال ۱۳۵۵ بود.
واروژان در حین کار بر روی ساخت موسیقی فیلم بر «فراز آسمان ها»، به دلیل عارضه قلبی به بیمارستان جم تهران منتقل شد و در نهایت پس از سیزده روز بستری در ییمارستان، هشت صبح روز ۲۶ شهریور ماه ۱۳۵۶ بدرود حیات گفت.
طبق گفته همکاران و نزدیکانش، واروژان انسانی بسیار متواضع، لطیف، مهربان و درونگرا بود.اگر چه زیاد از خود حرفی به زبان نمی آورد، اما همواره محبتش شامل حال دیگران می شد.و مطابق با گفته یکی از خوانندگان آن سال ها در وصف واروژان «او گلی بود بدون خار».
بدون شک نام این آهنگساز و تنظیم کننده افسانه ای به عنوان یکی از پیشگامان در عرصه تحول موسیقی پاپ ایرانی، تنظیم قطعات و همچنین موسیقی متن فیلم های مختلف به یادگار خواهد ماند.
میراث واروژان به اندازه ای قوی و استوار بوده که در سال های پس مرگش الگو بسیاری از تنظیم کنندگان و آهنگسازان گشته است و آنها در کارهای خود از او الهام می گیرند.
تعدادی از ترانه های خاطره انگیز و ماندگار او در سال های پس از انقلاب توسط بعضی از خوانندگان بازخوانی شدند.
برای مثال قطعات ماندگار و خاطره انگیر پل، حرف و لالایی در سال های پیشین توسط «حمید حامی» مورد بازخوانی قرار گرفتند.
گفتنی است، یکی از آخرین ساخته های واروژان با عنوان «چه زیبا بود» با تنظیم مجدد تیکران ساهاکیان و ترانه ای از زویا زاکاریان در ستایش واروژان و در آلبومی به نام «عکس خصوصی» در سال ۱۳۹۴ منتشر شد.
روحش شاد و یادش گرامی…
منبع:اختصاصی موسیقی فارس