موسیقی فارس-مهدی کوهیان حقوقدان معتقد است قوانین کشور با وجود داشتن نواقص، به اندازه لازم از حق مالکیت صاحبان آثار ادبی حمایت می‌کند.
اخیرا تعدادی از شاعران و ترانه سرایان کشور با انتشار بیانیه ای به سرقت ادبی صورت گرفته توسط یکی از خوانندگان جوان واکنش نشان داده اند با مهدی کوهیان کارشناس ارشد حقوق ارتباطات و رئیس هیئت مدیره موسسه حقوق ارتباطات علامه درباره این مسئله گفتگو کردیم.
اخیرا تعدادی از شاعران و ترانه سرایان کشور با انتشار بیانیه ای به سرقت ادبی صورت گرفته توسط یکی از خوانندگان جوان واکنش نشان داده اند. به نظر شما از نظر حقوقی آیا سرقت ادبی رخ داده است یا خیر؟
این که سرقت ادبی رخ داده است یا خیر موضوع تخصصی است که می بایست توسط کارشناسان بررسی صورت گرفته و اظهار نظر شود ولی همانطور که می دانید شعر و ترانه و سرود و تصنیف بعنوان یک اثر هنری مطابق ماده 2 قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، مورد حمایت قانونگذار است و در صورتی که شخصی ادعای تضییع حق خود را داشته باشد می تواند از طریق دستگاه قضایی موضوع را پیگیری کند.
امضا کنندگان در ابتدای بیانیه خود آورده اند “در کشور ما، احترام به حق مالکیت آثار هنری امری‌ست فراموش شده و درین میان، شاعران بسیاری نیز قربانی آن شده‌اند.” آیا شما بعنوان کارشناس حقوقی این حوزه مطلب فوق را تائید می کنید؟
به گمان بنده امضا کنندگان بیانیه موضوع شکایت آقای اردلان سرفراز را فراموش کرده اند. اتفاقا قوانین ما در این زمینه با وجود داشتن نواقص، به اندازه لازم از حق مالکیت صاحبان آثار ادبی حمایت می کند. بی شک با طرح شکوائیه دستگاه قضایی رسیدگی لازم را خواهد کرد. در آن قسمت از بیانیه که انتقادی به نهادهای صنفی موسیقی وارد شده است، انتقاد واردی است. اگر نهادهای صنفی به شکل حرفه ای وارد شوند و تخلفات اعضای خود رو پیگیری نمایند کار به اینجا نمی رسد. بنده اصولا زیاد با صدور این بیانیه ها موافق نیستم. سرقت های مربوط به مالکیت فکری ممکن است در همه حوزه ها اتفاق بیافتد مثلا کسی اختراع کسی را سرقت کند ولی زمانی که این اختلافات در حوزه هنر آن هم هنر موسیقی بروز می کند باعث بدبینی مردم به هنرمندان این حوزه خواهد شد. به طور کلی به این دلیل که هنرمندان الگوی جامعه هستند بررسی تخلفات آنها باید در صنوف و به شکل حرفه ای و خارج از هیاهو بررسی شود. قطعا رسیدگی صنفی دقیق و صحیح خواهد بود.
در بخشی از بیانیه اتهاماتی متوجه خواننده مدنظر شده است، نظر شما چیست؟
بنده با بررسی نمونه هایی از ادعای امضا کنندگان گمان می کنم این خواننده باید خود را برای دفاع جدی از اقدامات خود آماده کند. بنده برای نمونه چند ماده از قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان می خوانم
- “ماده 4 – حقوق معنوی پدیدآورنده محدود به زمان و مکان نیست و غیر قابل انتقال است.” یعنی یک شاعر حتی با وجود رضایت خود هم نمی تواند اجازه دهد نام شخص دیگری به جای او بعنوان سراینده شعر ذکر شود. هر توافقی بر خلاف این مقرره قانونی، باطل و بلا اثر است.
- “ماده 19 – هرگونه تغییر یا تحریف در اثرهای مورد حمایت این قانون و نشر آن بدون اجازه پدیدآورنده ممنوع است.” یعنی نمی توان مثلا یک کلمه از یک بیت شعر را تغییر داد و آن را بدون مجوز منتشر کرد. و مطابق ماده 25 قانون مذکور این عمل مستحق 3 ماه تا یکسال زندان خواهد بود.
- “ماده 23 – هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدیدآورنده بدون اجازه او و یا عالماً عامداً به‌نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تأدیبی از شش ماه تا 3 سال محکوم خواهد شد.” یعنی کسی که شعر دیگری را به نام خود منتشر کند مستحق حبس مقرر خواهد بود.
- “ماده 29 – مراجع قضایی می‌توانند ضمن رسیدگی به شکایت شاکی خصوصی نسبت به جلوگیری از نشر و پخش و عرضه آثار مورد شکایت و‌ضبط آن دستور لازم به ضابطین دادگستری بدهند.” یعنی آثار موسیقیایی که با این اوصاف تهیه شده اند قابل توقیف و جلوگیری از انتشارند.
همانطور که میبینید قانونگذار حمایتهای لازم را در نظر گرفته است و با یک پیگیری قضایی مناسب می توان از ظرفیت های قانونی استفاده کرد.
- همچنینی ماده 608 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات مقرر داشته است که «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا 50 هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود» بنابر این چنانچه بنا به ادعای امضا کنندگان بیاینه فرد مذکور الفاظ توهین آمیزی بکار بده باشد مستوجب مجازات مطابق این ماده خواهد بود.
به نظر شما چگونه می توان از این اتفاقات جلوگیری کرد؟
به گمان بنده مهمترین معضل جامعه هنری ما امروزه بی اطلاعی از حقوق حرفه ای خودشان است. به نظر بنده صنوف باید طی برنامه هایی هنرمندانمان را از حقوق خود و نحوه رسیدن به آن مطلع کنند. این که ما هر اتفاقی افتاد دست به دامان دولت می شویم این روش درستی نیست. به دولت چه ارتباطی دارد وقتی شخصی با سو استفاده آثار هنری دیگری را به سرقت برده است. در کجای دنیا بدون شکایت شاکی خصوصی به این اتفاقات رسیدگی می شود. این وظیفه صنوف است و این مطالبه باید از صنفهای مرتبط صورت گیرد.
خواننده مد نظر هم طی بیانیه ای به انتقادات و اتهامات پاسخ داده است، آیا این جوابیه قانع کننده است؟
خواننده محترم در خصوص انتقاد منتقدین به آثار خود میتواند هرگونه دفاعی بکند و قطعا سبک های جدید ممکن است منتقدینی هم داشته باشد ولی موضوع نقد خارج از بررسی حقوقی موضوع است.ما در بررسی حقوقی موضوع نقض مالکیت هنری و ادبی دیگران، اصلا توجهی به نقد فنی و هنری اثر موسیقیایی نمیکنیم. وظیفه یک حقوقدان اصلا این نیست و اصولا نقد و انتقاد لزوما جنبه مجرمانه ندارد که نیازی به بررسی حقوقی داشته باشد. پاسخ آقای خواننده در این خصوص میتواند صحیح یا ناصحیح باشد و بنده تخصصی در این مورد ندارم و این اهالی موسیقی هستند که صالح به اظهار نظر در این زمینه اند.
آن چیزی که مربوط به بحث ماست و متاسفانه پاسخ قانع کننده ای داده نشد اتهام سرقت ادبی است. ایشان چنین ادعا کرده اند که چون “شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی کشور” ترانه های ایشان را تائید کرده و یا اینکه “مرجع هر برداشت را هم ذکر کرده و در صورت دسترسی، از شاعر مورد نظر هم کسب اجازه و رضایت نموده‌ام.” پس اتهامی متوجه ایشان نیست.اولا مجوز شورای مذکور به معنی مجوز حق نقض آثار دیگران نیست و یا عدم دسترسی به تعدادی از صاحبان آثار مجوزی برای استفاده از آثار آنها و انتشارشان به نام خواننده مذکور نیست.در مجموع به نظرم پاسخ این خواننده، پاسخ قانع کننده ای به افکار عمومی نبود.
منبع: ایلنا
