موسیقی فارس_پانیذ رحیمی: طی چهاردهمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که در شهر بوگوتا، پایتخت کلمبیا برگزار شد، پرونده” مهارتهای سنتی ساختن و نواختن دوتار” که از سوی ایران ارائه شده بود، با کسب نظر موافق اعضای این کمیته، در فهرست یونسکو ثبت جهانی شد. این در حالی است که اعتراضات فرهنگیان و تعدادی از اعضای نهادهای مدنی ولایت در غرب افغانستان را در برداشت.
این پرونده که در سال ٢٠١٨ توسط پژوهشگر موسیقی، تدوینگر و مدیر مسئول پرونده، بهروز وجدانی به نمایندگی از ایران با هدف قرار گرفتن ساز دوتار در فهرست میراث جهانی ناملموس فرستاده شده بود ثبت شد اما اخبار حاکی از آن است که این نهاد افغان طی برگزاری نشستی با عنوان “دوتار؛ زاده هرات و میراث خراسان” نسبت به ثبت ساز دوتار به عنوان میراث فرهنگی ایران در سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) اعتراض کردند.
علیاصغر مونسان، وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ایران درباره چند پرونده مشترک در حوزه میراث ناملموس، گفته بود: “با تلاشهای صورت گرفته، مهارتهای ساختن و نواختن دوتار به نام ایران ثبت جهانی شد.”
روحالامین امینی، مسئول انتشارات “آن” در مراسم شنبه، هفتم دی ماه گفت:” ثبت دوتار در یونسکو به عنوان میراث فرهنگی ایران، با نام و نشانی که امروز دارد، جفایی بزرگی به ساکنان دیگر این سرزمین است.”
به گفته وی ساکنان ولایتهای هرات، فراه و بادغیس که اکنون در خارج مرزهای ایران کنونی زندگی میکنند، اجدادشان قرنها با صدای این ساز زندگی کردهاند و ثبت انحصاری این ساز فقط به نام دایره کوچک، “اقدام ناروا” است.
مهدی افشار، محلیخوان هرات نیز در این مراسم گفت که دوتار به یک فرهنگ و تمدن مربوط میشود، و افزود که از اقدام ایران متاسف است، زیرا شواهدی وجود دارد که دوتار میتواند ساز و موسیقی مشترک منطقه باشد.
شاهین مردان، مسئول اجرایی انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان در هرات گفت:” شرکت کنندگان نشست امروز معتقد بودند که دوتار میتواند بخشی از فرهنگ و تمدن مشترک سه کشور افغانستان، ایران و تاجیکستان باشد.از آنجا که هرات به عنوان پایتخت فرهنگی خراسان زمین در گذشته مطرح بوده و دوتار نیز زاده هرات است و در سایر شهرهای خراسان هم دیده شده است.”
دو تار از مهم ترین سازهای زهی-زخمه ای فولکلوریک روستایی و شهری در ایران و افغانستان است که به شکل یک کاسه از جنس چوب توت و دستهای بلند از جنس چوب زردآلو یا گردو ساخته میشود که پیشینهای چند هزار ساله دارد. مهارتهای سنتی ساختن و نواختن دوتار در زمره قدیمیترین، رایجترین و محبوبترین ابزار موسیقی در خراسان قدیم به شمار میرفته.