موسیقی فارس-ایلیا محمدی نیا: آینه تمام نمایی ازآموزه های استاد شجریان
ایلیا محمدی نیا
مدیر کارگاه تخصصی آواز استاد شجریان
مقدمه
درهوای گرم تابستان آسمان رو به تاریکی می رفت که جلسه کارگاه آواز استاد شجریان تمام شد. طبق روال همیشه بچه ها را تا جلوی در طبقه سوم دل آواز مشایعت کردم تا کسی نمانده باشد .چند دقیقه بعد که با استاد درباره کارگاه صحبت می کردم دختر استاد مژگان به همراه مهندس رفیعی همسرشان آمدند و خبر از حضور استاد عالیم قاسم اف خواننده سرشناس آذربایجان در دل آواز دادند. استاد به من گفت :به مهدی امامی بگو برگردد .تا طبقه هم کف موسسه دل آواز و کوچه رفتم رامین اعتماد زاده از دیگر شاگردان استاد هنوز از دل آواز دور نشده بود گفتم باشد به مهدی امامی زنگ زدم گفتم برگردد دل آواز.
عالیم با مترجمی که همراهش بود با استاد گپ و گفتی داشت. استاد رو به مهدی امامی کرد گفت بخواند. آن روزها بچه های کارگاه درگیر ماهور بودند و آلبوم «سر عشق». مهدی امامی خواند:
هزار جهد بکردم که سر عشق بپوشم نبود بر سر آتش میسرم که نجوشم
به هوش بودم از اول که دل به کس نسپارم شمایل تو بدیدم نه عقل ماند و نه هوشم
….
می شد رضایت را در چشمان هیجان زده استاد دید. مهدی امامی که آوازش تمام شد استاد شجریان رو به عالیم کرد و گفت :حال نوبت شماست که بخوانید.عالیم لبخندی زد و گفت :وقتی جوان ها می خوانند،نمی توانم بخوانم. این جوان آنقدر خوب خواند که خواندنم نمی آید.
متن
مهدی امامی در تمامی این سالها حرکتی رو به جلو در آواز خوانی داشت.بی حاشیه و بی نیاز به جار و جنجال.
اینکه آواز دلنشین و جذاب هنرمندانی چون امامی در هیاهوی بسیار مدعیان آواز، اما کم مایه حوزه موسیقی اصیل کمتر شنیده می شود ناشی از کم مایگی آثار او نیست بلکه ناشی از میان مایگی و گاه بی مایگی کسانی است که به جهت سود آوری بیشتر ناسره را به جای سره تبلیغ می کنند تا انبان چون چاه ویل شان را پر نمایند.
به عنوان مدیر کارگاه تخصصی آواز استاد شجریان در تمامی این سالها شاهد بوده ام بخشی از شاگردان تلاش کرده اند درهمین فضای مسموم و غبار آلود و در جدالی نابرابر با مدعیان کم مایه آواز ، گام هایی کوچک اما استوار در اعتلای آواز اصیل ایرانی بردارند.
آلبوم «کنسرت زمستان» با آواز مهدی امامی وآهنگسازی علی کاظمی ازهمین گام های کوچک اما استوار است که به تازگی منتشر شده است.
مهدی امامی (آواز و دایره)، علی کاظمی (آهنگساز و نوازنده تار)، پوریا فرجی (سنتور)، بهنوش بهنام نیا (کمانچه)، یاسمین شاه حسینی (عود)، پویان گرامی (تمبک) اعضای این کنسرت و آلبوم هستند.
قطعات این آلبوم شامل درآمد، تارک، زمستان، فیروزه و نهفت (مجلس اول) وگردانیه، بیداد و بویه (مجلس دوم) است.
اتفاق جالب آلبوم تنوع اشعار و شاعرانی است که در آن گرد آمده اند. از اوحدی مراغه ای و شهریار گرفته تا حافظ و خواجوی کرمانی و فردوسی .
قطعات موسیقایی«درآمد» و« تارک» از ساخته های علی کاظمی در مقام آهنگساز است.
قطعه سوم با شعری از اوحدی مراغه ای با آواز امامی شروع می شود. امامی این قطعه را با تحریری تصویری شروع می کند آنجا که پیش از شروع شعر، آگاهانه می کوشد با تحریر های ریز و بریده بریده اما ممتد و به قاعده مخاطب را آماده مواجه با شعراوحدی با مفهوم و کلام زمستان کند.
زمستان ز مستان نبیند زبونی و گر خود بلا بارد از ابر خونی
زمستان بهاریست آنجاکه باشد شراب ارغوانی، سماع ارغنونی
……………………………
بدیهی است درسرمای زمستان آدمی نمی تواند در ادای کلمات و صوت روالی عادی داشته باشد چرا که سرما باعث انقطاع کلمات و الحان می شود. خواننده با اشرف به همین امر در نوع تحریربه پررنگ شدن و چیره بودن آن کمک می کند.همین جنس تحریر در جای جای کلمات شعر به تناسب توسط امامی مورد استفاده قرار گرفته است.
دراین قطعه آوازی همراهی به اندازه و دلنشین وگوش نوازسنتور پوریا فرجی با آواز به جذابیت های آن افزوده است.
قطعه چهارم تصنیفی است از ساخته های علی کاظمی که در آن آهنگساز با ترکیب دو غزل و جابجایی ابیات تلاش دارد روایتی تازه از شعر حافظ را برای مخاطب به تصویر بکشد.
ای خوشا دولت آن مست که در پای حریف
سر و دستار نداند که کدام اندازد
ور چنین زیر خم زلف نهد دانه خال
ای بسا مرغ خرد را که به دام اندازد
به جز آن نرگس مستانه که چشمش مرساد
زیر این طارم فیروزه کسی خوش ننشست
باده با محتسب شهر ننوشی زنهار
بخورد بادهات و سنگ به جام اندازد
قطعه آوازی پنجم ترکیبی است از دو شعر شاعرانی که جهان فکری متفاوتی را دنبال می کنند یکی خواجوی کرمانی و دیگری فردوسی.
خواننده با چند بیت از خواجوی کرمانی آوازش را شروع می کند. همچنان که پیشتر اشاره شد جهان این دو شاعر فرسنگها با هم فاصله دارند اما امامی با چینش مناسب ابیات دو شاعر و گاه جابجایی ابیات آن تلاش می کند مضمونی یک پارچه ارایه دهد و به نظر من هم به لحاظ معنا و هم به لحاظ زیباشناختی آوازش مهدی امامی تجربه ای شیرین را پشت سر گذاشت.
داريم دلي پر غم و غمخوار نداريم
وز مستي و بي خويشتني عار نداريم
تا منزل ما کوي خرابات مغان شد
خلوت بجز از خانه خمار نداريم
ما را بجز از آه سحر همنفسي نيست
زيرا که جز او محرم اسرار نداريم
بيدار بسر بردن و تا روز نخفتن
سودي نکند چون دل بيدار نداريم
فردوسی جزو شاعرانی است که کمتر در حوزه آواز به آثارش پرداخته شده است. وجه حماسی و داستانی آثار او تاحدود زیادی دست خوانندگان این عرصه که بیشتر در آواز گرایش به غزل داشته اند بسته است. مهدی امامی اما با برگزیدن بخشی هایی از داستان پادشاهی یزدگرد ودرهم آمیختن آن با بخشی از شعر خواجوی کرمانی قابلیت تازه ای از چگونگی مواجه با شعر فردوسی را پیشنهاد می دهد.
شب آید یکی چشمه رخشان کند
نهفته کسی را خروشان کند
چو بسیار ازین داستان بگذرد
کسی سوی آزادگی ننگرد
بکوشیم و مردی به کار آوریم
به ریشان جهان تنگ و تار آوریم
همه بودنیها ببینم همی
وزان خامشی برگزینم همی
در قطعه هفت شاهد آوازی دیگر بر بخش هایی از شعر شهریارهستیم
خلوتی داریم و حالی با خیال خویشتن
گر گذاردمان فلک حالی به حال خویشتن
سایه دولت همه ارزانی نودولتان
من سری آسوده خواهم زیر بال خویشتن
ما در این عالم که خود کنج ملالی بیش نیست
عالمی داریم در کنج ملال خویشتن
و در ادامه باز هم امامی به سراغ شعر حافظ می رود که پیشتر در قطعه چهارم آلبوم تصنیفش را خوانده بود. اما این بار با رنگ و بویی تازه.
ای خوشا دولت آن مست که در پای حریف
سر و دستار نداند که کدام اندازد
زاهد خام که انکار می و جام کند
پخته گردد چو نظر بر می خام اندازد.
در بخش آواز به نظر می رسد خواننده در انتخاب اشعار و تقدم و تاخرش در اجرا به دنبال ساختن جهانی تازه بود که در آن آدمی
موخره
1-
آلبوم «کنسرت زمستان»( که کاش نام مناسبی بر آن گذاشته می شد تا در حافظه مخاطب بماند) در بخش آواز آینه تمام نمایی ازآموزه هایی استاد شجریان در کارگاه آواز است.مهدی امامی به حتم نامی ماندگار در حوزه آوازی موسیقی اصیل خواهد بود منوط بر اینکه در ادامه فعالیت های خود تجربه همکاری با بزرگان حوزه آهنگسازی را اضافه کند. چرا که خوب شنیده شدن و خوب دیده شدن گاه همچون زمانه ما نیاز به نمایش دارد .آن هم در دورانی که آنچه موجب توجه بیشتر رسانه ها می شود نه کیفیت اثر منتشر شده که نام های دهان پرکنی است که اخبارشان را جذابتر می کند و این دردی بزرگ است.
2-
صدابرداری و ضبط نسخه دیجیتالی البوم کنسرت زمستان درهنگام اجرای صحنه ای و زنده کنسرت گروه در دیماه سال ۹۸ انجام پذیرفت . احسان عابدی و علی پور مقدم اتفاقی فرخنده و ارزشمند را رقم زدند که نشان از قابلیت های خوب صدابرداری اجرای زنده در حوزه موسیقی اصیل دارد.
3-
این البوم رااز آنجایی که صرفا به صورت دیجیتال عرضه شده است می توانید از سایت
www. beeptunes.com تهیه کنید.