موسیقی فارس_محمدرضا سعیدی: آواز چاروداری یکی از غنی ترین آواز های موسیقی مازندران است که بازندگی چارودار خو گرفته است. وسختی ومشکلات چارودار را روایت می کند و با اشعار زیبا زندگی خود در قالب آواز به دیگران تشریح می کنند وبا سادگی زیبا به کار خود می پردازد.
موسیقی مازندران یکی از موسیقی آواز مازندران است که چارودار از آن استفاده می کنند وبیان زندگی پر پیچ وخم چارودار است.
چارودار شخصی است که چند الاغ واسب یا قاطر دارد وبه وسیله این چهارپایان،مسافران را از محلی به محلی دیگر برده یا بار ومال التجاره حمل میکنند واز این بابت وجهی دریافت می کند.
در این مقاله به بررسی موسیقی چاربداری،نقش حالات چارودار در شعرو موسیقی چاروداری ،وتاریخ چاروداری می پردازیم.
آواز چاروداری در موسیقی مازندران
آواز چاروداری،موسیقی آوازی است که که ریتم ومتر در آن دخالت ندارد وهریک از آنها زیر بنای فرهنگی خاص دارند.
موسیقی چاروداری مانند «امیری،کتولی،نجما» یکی از موسیقی های آوازی مازندران است در دستگاه شور خوانده می شود.ودارای ریتم یکسان4/4 وگاهی ریتم8/6 متر می باشد. اما بیشتر بصورت آوازی معمول است.
نقش حالات چارودار در اشعار چاروداری
اشعار در موسیقی چاروداری همه حالات چارودار«غم،شادی،ناراحتی،عصبانیت»راتوصیف می کند نکته جالب اشعار چاروداری این است که خود چارودار در تنهایی خود به شعر می پردازد وچارودار را می توان عارف دانست که با طبیعت انس گرفته وبه وصف کار خود به صورت شعر روایت می کند،مبتنی بر شرایطی که چارودار از خود یا از اوضاع،احوال،حالات روحی که در پیش دارد را به وسیله موسیقی چاروداری بصورت آواز بسیار دیده می شود.که به چند نمونه آن اشاره میکنیم:
1-چارودار در شروع سفر خود به توصیف خود واطراف محیط کار خود می پردازد.
سًمًند بار هاکٍنم ماه تٍتی رٍ
بار اسب سمندم را هلال ماه کنم
دًوٍندٍم وٍنه باربند کشی رٍ
بارًش را محکم ببندم
پًلی هاکٍنم بًنٍد راستٍ سی رٍ
از تپه بلند عبور کنم
الهی بًوینٍم روزٍ خشی رٍ
از خدا می خواهم که روز خوش ببینم
2-چارودار در مسیر راه سختی زیادی تحمل می کرده است در اینجا آواز با ریتم آهسته خوانده می شود
تاکه مٍنو سًمٍند قرار دًوشیم
تاکی منو سمند(اسب سمند) درحال کار باشیم
تاکه خٍرابٍ کٍنار دًوشیم
تاکی کنار خرابه استراحت کنیم
سردی بًوٍردٍه اًمه رنگٍ رو رٍ
سرما زنگ روی ما رابرد
تاکٍه اِنتِظارَ بِهار دَوشیم
تاکی به انتظار بهار باشیم
3-همسر چارودار از کار شوهرش رضایت ندارد ومشکلات آن می گوید
چار بیداری نَکِن مره بد اِنه
چاروداری نکن بدم می آید
یخ و سرما خرنی مه دل درد اِنه
سرما تو را مریض می کند
اگه دونم باره تاجر کم اِنه
اگر بدانم بار وسرمایه تاجر کم می آید
چَله رِسی کمبه ته خرج در اِنه
با دستگاه بافندگ کار می کنم تا خرجت در بیاید
4-چارودار می خواهد ازدواج کند به خاطر همین باید حتما کار کند تا شغلی داشته ،تا خانواده دختر به جواب مثبت دهند و به نظر می رسد تاکید به شغل چاروداری داماد داشته اند.
چاروٍداری کٍمبٍه،شب دار شب گیر
چاروٍداری می کنم از اول صبح تا شامگاهان
دسته یاسه بًیتا کًمٍر رٍ زنجیر
دست مرا یابند چرمی پالان زخم کرده وکمر مرا هم زنجیر
دٍتٍر دارون شما تیر بًخٍرین تیر
دختر داران شما تیر بخورید
مٍن مًردٍ جٍوونا زار زار بًیمٍه پیر
من مرد جوان زار زار پیر شدم
5-دختری شرط برای ازدواج خودرا چارودار بودن شوهرش تعیین می کند
ریکا کٍه چاروٍدار نیه مٍن وٍمه وراسرا نًشُمبٍه
اگر پسر چارودار نباشه من خونش نمیرم
هٍفتاقاطر قٍطار نیه مهٍ وراسرا نشمبهٍ
اگر هفتا قاطر قطار نکنه من خونش نمیرم
که این نوع اشعاردر موسیقی چاروداری بسیار است.
نقش حالات چارودار از نگاه موسیقیایی
همانطور که گفتیم ملود چاروداری بصورت آواز گونه است ودر حالات مختلف چارودار ریتم آواز تغییر پیدا می کند چارودار در حال حرکت، سواره یا پیاده شروع به خواندن می کندکه به آن می پردازیم:
1-احتمال می رودچارودار هنگام سواره ویورتمه رفتن مرکب اکسان هائی در ملودی ایجاد شده و ملودی ریتمیک گردید.
وبه هنگام شادی وبازگشت چارودار به وطن ملودی ریتمیک شده و بصورت8/6متر می شود.
ملودی چاروداری در حال سواره
2- درحال پیاده یا غم اندوه ریتم آهسته می شود وبصورت4/4متر در می آید.
ملودی چاروداری در حال پیاده
موسیقی چاروداری بسیار پر بار بوده ونقل از زندگی پر بار چارودار دارد . موسیقی چاروداری دارای ظرافت زیبای موسیقیایی است و در این مقاله به بررسی اندکی از آنها پرداختیم وقسمتی از این موسیقی زیبا را معرفی کنیم تا بتوانیم نقشی شایسته در حفظ نگه داشتن موسیقی مازندران دارا باشیم موسیقی مازندران اگر ترویج نشود به افول می رود وزندگی پدر بزرگ هایمان همگی از بین می رود. موسیقی مازندران روایت کننده زندگی عامه مردم مازندران است که در این موسیقی از درام تا عاشقانه همچون« طالب » وجود دارد به امید گسترش موسیقی مازندران.
منابع
*پهلوان کیوان،موسیقی مازندران،چاپ اول،1388،انتشارات آرون
*قلی نژاد جمشید،موسیقی مازندران،چاپ اول،1379،انجمن موسیقی مازندران
*حیدری جلال،آموزش تار وسه تار، چاپ اول،1383،انتشارات یاس بنفش