موسیقی فارس-مزدک علی نظری : به زودی آلبوم جدید «هامان وافری» با عنوان «تیغ و ترانه» منتشر خواهد شد. وافری که از معدود خوانندگان «پاپ-کلاسیک» ایران است، حدود دو دهه پیش با آلبوم «ماهی سیاه» به مخاطبان جدی موسیقی معرفی شد و نظر مثبت کارشناسان و شنوندگان را جلب کرد.
آلبوم جدید هامان با ترانههایی از خود او و آهنگسازی «محمدرضا چراغعلی» آماده شده و در فصل جاری عرضه خواهد شد. به همین مناسبت مروری داریم بر معرفی آلبوم ماهی سیاه و گزارش رونماییاش، که آن روزها برگزاری چنین مراسمی سابقه نداشت و حرکت بدیعی به حساب میآمد.
ماهی سیاه کوچولو بر موج آواز
در دورهای که آثار هنری و بهخصوص آلبومهای موسیقی روز، اغلب با راه انداختن هیاهو و جنجالهای غریب – از انتشار خبر توقیف و تبلیغ در تلویزیونهای آنطرف آب گرفته تا پخش کلیپهای منزه و بیمحتوا از سیمای خودی- به مخاطبان معرفی میشوند، دعوتشدن به مجلس معرفی یک آلبوم موسیقی باعث دستوپا گمکردن هر خبرنگاری میشود. کاری نو برای جامعه موسیقی ما که در ضمن انتظار فکر و البته اثر متفاوتی را پشت این برنامه برمیانگیزد. عصر یکشنبه با حضور عدهای از اهالی هنر در خانه هنرمندان ایران، آلبوم «ماهی سیاه» با توضیحات پدیدآورندگان این اثر معرفی شد.
«هامان وافری» خواننده آلبوم، بچه تهران است. کار جدی را از سال ۷۶ آغاز کرده و با اجرای آهنگهای «فرهاد مهراد» در دو کنسرت «نجوای ۱ و ۲» در دانشگاه ملی زاهدان، علاقه خود را به موسیقی خاص نشان داده است. او میگوید: «از طریق تلفن با آقای فرهاد تماس گرفتم و اجازه خواستم که کارهایشان را اجرا کنم. استقبال کردند و تشویق.»
او در ابتدای برنامه معرفی آلبومش، با تقاضای «یک دقیقه سکوت به احترام فرهاد بزرگ» کاری کرد که خیلی از بزرگان و صاحبنامان ما نکردند. در مورد این هنرمند تازه رسیده باید اضافه کرد که او فارغتحصیل مهندسی کشتی و در عرصه موسیقی شاگرد اساتیدی چون «محمد نوری»، «پری زنگنه» و «شاپور رحیمی» بوده است.
تولدت مبارک!
«محمد علی چاوشی» رئیس اتحادیه صنف تولیدکنندگان آثار موسیقی، اولین و آخرین سخنران این برنامه بود. او در بخشی از صحبتهای گلایهآمیزش در مورد موسیقی غیرسنتی و پاپ گفت: «اگر کارهای محمد نوری نبود، این ۲۳ سال کار پس از انقلاب را شاید بتوان نوعی “مزاحمت صوتی” نامید. باید به هرکه سودای شهرت و عکس پشتجلد مجلات دارد گفت: این راهی نیست که باید طی کنند.»
چاوشی که ماهی سیاه نظرش را جلب کرده در مورد سبک و سیاق آلبوم گفت: «این نوع خاص هنر، چشم به آینده دارد. تا بخواهد فراگیر شود و مورد اقبال قرار بگیرد معمولاً صاحب هنر از مدار زمان خارج شده! تیراژ کارهای فرهاد و فریدون فروغی یکدهم آنهایی نبود که میکروفن صداوسیما و سالنهای بزرگ را در اختیار دارند. اما آینده مال فرهادها و فروغیها و شجریانهاست. ورود این خواننده جوان را خوشآمد میگویم و تولید اثرش را تبریک.»
اگر از خود خواننده هم در اینباره بپرسید، چنین جوابی به شما خواهد داد: «از فرهاد که ترجمان فاجعه را به ما سپرد خیلی تأثیر گرفتم. از او آموختیم که چطور میتوان با صدا و بدون محدودیت در زمان، چنین بود.»
شب و تاریکی و سرما نمیمونن
اکثر ترانههای ماهی سیاه، مثل خود آلبوم نامهایی آشنا دارند: شنباد، مهتاب، ماهی سیاه کوچولو، قریه، شب آینه و… غیر از «مهتاب» (نیما یوشیج) سایر ترانهها سروده «پیمان دارابیان» و خود وافری است و مضامین خاص را دنبال میکنند. شنباد و بچههای تابستان: از مصائب کودکان بیسرپرست. سبد خواب: از احساسات نوستالژیک دوران دبیرستان و دانشگاه. قریه، شب آینه و حریق دریا هم از نوع نگرش متفاوت مولفین آلبوم میگویند.
تمامی این ترانهها با وجود سبک سیاه و فضای تیرهای که با موسیقی و کلمات وصف میشود، با امید بخشی و معمولاً یک نوید به پایان میرسند: «خاطر آیینه پاکه، شعلهی تو یادمونه/ تو بدون که انعکاس این شب، توی آینه نمیمونه» (شب آینه).
«شب، تاریکی، باد، سرما و درد» واژههایی هستند که بیشتر از هر کلام دیگری در این ترانهها به گوش میخورد و در کنار افکتهایی مثل: زوزه باد، واق سگ و سروصدای مدرسه، جلب توجه میکنند. اما «ماهی سیاه کوچولو» توجه برانگیزترین قطعه آلبوم – چه از لحاظ نام و چه اجرای موسیقی و کلام- است. برداشتی موجز از داستان جاودان «صمد بهرنگی» که بهانه معرفی آلبوم در روزهای مصادف با سالگرد درگذشت «آقا معلم» شده.
پاپکلاسیک به سبک بوچلی
موسیقی و اجرای آواز این کار و ترانه بعدی (قریه) شنونده را به یاد سبک موسیقایی لطیف ایتالیایی میاندازد. بهخصوص هنرمند نابینای ناپل «آندره بوچلی». آنجا که میخواند: «از مسیر رود رفتن/ پی ردپای مهتاب/ بی ضمانتِ رسیدن/ عشق تنها، عشق تنها، گرچه بر آب/ نه به قطره اکتفا کن/ نه به برکه اقتدا کن/ رو به سوی انتها کن/ رو به سوی بینهایت…»
وافری در مورد تقلید، تأثیر یا بدعت در این کار میگوید: «انکار نمیشود کرد که این آثار با نگرشی به آوازهای ناپولی اجرا شده است. روش و سبک آندره بوچلی تأثیر زیادی بر آوازها گذاشته است و گرچه عمدتا آموزشهای خود را در آوازهای کلاسیک آلمانی و ایتالیایی دیدهام، ولی در کل نگرش من به زندگی بیشترین سهم را در اجرای آواز این اشعار و انتخاب این سبک گذاشته است. به هرحال ایتالیاییها نه تنها گویشی موزیکال دارند بلکه یک آزادیخواهی در آوازهای این سرزمین دیده میشود که در عین لطافت، فریاد نیز در آن جاری است. جریان الهام گرفته از قصه ماهی سیاه کوچولو با حال و هوای آوازها بوده و در آلبوم جاری شده است. اصولا هنگام تنظیم، به این موضوع توجه ویژه و هدفمندی داشتیم.»
نوری در تاریکی
کار تیم جوان این آلبوم برای اغلب شنوندهها دلگرم کننده بود، هرچند بعضی که سختگیرتر بودند رأی به ناپختگی صدای خواننده و سرد بودن ملودیها و حجم بالای ارکستر میدادند. «امینالله رشیدی» یکی از پیشکسوتان حاضر در برنامه، میگوید: «این جوان خیلی با اطمینان و اتکا به نفس میخواند و صدای رسایی دارد و ابتکار در کارش است، که باید آنها را پرورش بدهد. قدر مسلم قدمهای اول اوست و امیدوارم قدمهای بعدیش محکمتر باشد. باید این کار به اجتماع ارائه شود تا ببینیم مردم چه میخواهند و با این کار چطور برخورد میکنند.» آخرین جمله خواننده ماهی سیاه هم در همین رابطه است: «میدانم این آلبوم ایرادهای زیادی دارد. از همه عزیزان خواهش میکنم معایب و نواقص کار را گوشزد کنند. من امیدوارم اگر آوازخوان خوبی نباشم، آدم خوبی باشم!»
از او در مورد تفاوت سبک کارش با موسیقیهای معمول روز سؤال میکنیم. او به جملهای از استادش «محمد نوری» استناد میکند: «زمین زیر پای بندبازان استوار نیست!» وافری میگوید: «امیدوارم که همیشه خودم را از صحنه دور نگه دارم. چهار سال طول کشید تا این آلبوم شکل بگیرد. اگر خودم را به محیط میباختم، در این موج حرکت میکردم و با بقیه میرفتم. اما کار برایم بیشتر از این حرفها ارزش داشت. دو سال از رد شدن کارهایم در ارشاد میگذشت که دیدم دیگر این قضیه سرگرمی نیست، هدف است.»
برنامه معرفی آلبوم با اجرای زنده «شب آینه» به پایان رسید و بعد اهدای کاست آلبوم به حضار. «فاطمه معتمدآریا» که هفت ـ هشت نوار را برای دوستان و آشنایانش از خواننده امضا میگیرد، گویا حسابی از کار وافری خوشش آمده، هرچند که میگوید اصلاً به موسیقی پاپ علاقه ندارد!
اما در پایان، آیا ضمانتی برای موفقیت چنین کار متفاوتی در فضای فعلی موسیقی ما وجود دارد؟ «امینالله رشیدی» میگوید: «ما خیلی حرف داریم، خیلی درد دل داریم که باید مسؤولان گوش کنند. الآن کسی که حتی یکصدم استحقاق تشویق و تجلیل ندارد را به عرش میبرند و یکی که خیلی ارزش تجلیل و تقدیر دارد را بایکوت میکنند؛ توطئهی سقوط! این موضوع نه فقط در موسیقی بلکه در خیلی از مسائل هنری دیده میشود. مسؤلان باید بیطرف باشند تا بشود از این جوانان پرانرژی استفاده کرد. اگر با این هنرمندان به سکوت برخورد شود، آنها مثل شعلهای فروکش میکنند.»
* (روزنامه ایران – ۲۲ شهریور 1381)
دانلود قطعات آلبوم «ماهی سیاه» با صدای هامان وافری اختصاصی موسیقی فارس